INTERNALIZACJA EFEKTÓW ZEWNĘTRZNYCH W EUROPEJSKIM SYSTEMIE ZARZĄDZANIA CHEMIKALIAMI

Słowa kluczowe:

REACH, internalizacja efektów zewnętrznych, LCA, hipoteza Portera

Streszczenie

Konieczność uruchomienia instrumentów ochronnych, ograniczających skutki zewnętrzne powodowane przez substancje chemiczne, doprowadziła do wdrożenia spójnego pakietu legislacyjnego rozporządzenia nr 1907/2006/WE (REACH). Zało­że­niem nowego systemu jest zmiana stosunku całkowitych skutków powodowanych przez chemikalia między sferą prywatną i publiczną. W niniejszej pracy wykazano, że wcze­śniejsze narzędzia nie obejmowały mechanizmu rynkowego, co oznaczało auto­ma­tyczne przejście na stronę społeczną. Dlatego REACH chroni środowisko i zdrowie ludzkie poprzez zwrotny transfer kosztów prywatnych, czyli internalizację skutków zewnętrznych wywołanych przez przemysł. Rozporządzenie REACH jest zatem skutecznym narzędziem przywracania równowagi. Poddanie strony prywatnej ostrzejszym regulacjom środowiskowym zgodnie z Hipotezą Portera doprowadza do wdrożenia nowych rozwiązań i użycia odmiennych zasobów, co rekompensuje wzrost kosztów przestrzegania zaostrzonej polityki środowi­sko­wej. Niestety wery­fikacja empiryczna hipotezy wciąż jest dyskusyjna. Pomimo to integracja celów środowiskowych, społecznych i ekonomicznych jest podstawą kon­cepcji zrówno­ważonego rozwoju gospodarczego.

REACH koncentruje się na kwestiach regulacji dotyczących oceny ryzyka i dalszych decyzji ograniczających to ryzyko. Uznając stopień negatywnego wpływu chemikaliów na środowisko i zdrowie ludzi, możliwe jest wykorzystanie elementów oceny cyklu życia (LCA) w europejskiej polityce wytwarzania i wprowadzania na rynek chemikaliów. LCA jest metodą bardziej porównawczą niż ocena zagrożeń chemicznych w REACH. LCA przypisuje wpływ na środowisko w trzech obszarach: jakości ekosystemu, zdrowia ludzkiego i zużycia zasobów, zatem może potencjalnie poprawić podstawę decyzji o zastosowaniu alternatyw w przypadkach, w których ocena ryzyka wymaga zmniejszenia ryzyka. Wyniki LCA mogą również wspierać analizę społeczno-ekonomiczną.

Dane dotyczące stosowania i narażenia na chemikalia są wymagane zarówno w ramach metod oceny ryzyka, jak i LCA. W obu przypadkach można wykorzystać wspól­ną bazę danych inwentaryzacyjnych. Dlatego LCA (lub LCIA) można zasto­sować w ocenie ryzyka chemikaliów polityki REACH.

Jakub WIENSKOWSKI ^a,b

^a Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Instytut Nauk o Jakości, Katedra Jakości Produktów Przemysłowych i Opakowań

^b Centrum Zaawansowanych Technologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu